هفته نامه صدا - ریحانه سادات یاسینی: چهره اش شبیه پسرهای جوان دانشجو است و به نظر نمی رسد مرد 30 ساله جاافتاده ای باشد، چند ماه پیش دکترایش را از دانشگاه استنفورد آمریکا گرفته و حالا به فکر کسب و کاری در کنار محیط دانشگاه است. «از 25 سالگی، یعنی همان وقتی که به آمریکا آمدم، دوست داشتم استارتاپ بزنم. این جا از دو راه می شود پول دار شد، یکی بنگاه های مشاوره املاک، دیگری هم استارت آپ ها». میلاد در کالیفرنیا زندگی می کند، همان ایالتی که جوان های آمریکایی از دره سیلیکون آن، دنیا را متحول کرده اند. او به دنبال اطلاعاتی از دانش آموزان کنکوری ایران است تا از آن سوی دنیا، برنامه ای را روی اینترنت راه اندازی و ایده استارت آپی اش را راه اندازی کند.

میلاد می گوید: «نمی دانم در ایران استارت آپ معادلی دارد یا نه، اما اقتصاد آمریکا طی سال های گذشته با این کسب و کارها متحول شده است. دولت برای بهبود فضای اقتصاد، روی بحث آموزش، کارآفرینی و نوآوری سرمایه گذاری زیادی کرده است. مردم این جا خوب می توانند با هم کار کنند. آن هایی که زمینه های تکنولوژی قوی دارند با کسانی که در تجارت قوی هستند، شریک می شوند. سازوکار جا افتاده و خوبی هم برای حمایت از آن ها وجود دارد که بیشتر آن نیز خصوصی است. دولت فقط زیرساخت های آموزشی را فراهم می کند.»

همین ک جرقه ایده ای شکل گرفت، می توان از راه های مختلف آن را به پول و کار تبدیل کرد. شروع با سرمایه خلاقیت و پول اندک، همان مفهومی است که کسب و کار «استارت آپی» را می سازد. میلاد می گوید راه های زیادی برای پشتیبانی مالی از این ایده ها در امریکا وجود دارد: «مثلا چیزی به اسم «بودجه فرشته» داریم که مردم وقتی می خواهند نمونه اولیه کارهایشان را تولید کنند، آن را دریافت می کنند.

بعد از اینکه کار اولیه تولید شد، به شرکت های شتاب دهنده و افزایش دهنده سرمایه (VC's) مراجعه می کنند و پول زیادی را از آن جا دریافت می کنند.» یکی از همین شرکت های شتاب دهنده آمریکایی، «پلاگ اند پلی» است. شرکتی که به رغم نام انگلیسی اش، مدیران آن نام خانوادگی فارسی «عمیدی» را در شناسنامه خود دارند. سعید و رحیم، پسران عمید حضور، بنیان گذار کفش بلا در دهه 50 به آمریکا رفتند و با نام خانوادگی عمیدی، یکی از بزرگ ترین شتاب دهنده های دنیا را راه انداختند. آن ها در همان دره سیلیکونی حضور دارند که گوگل 400 میلیارد دلاری از آن برخاسته است، همان جایی که میلاد، نخبه 30 ساله ایرانی نیز می گوید قصد برگشت از آن را ندارد و استارت آپش را برای جامعه هدف ایرانی، در همان جا راه اندازی می کند.

دره سیلیکون ایران کجاست؟

در فضایی نزدیک به 30 متر، حدود 20 دختر و پسر جوان ایستاده اند و جمع های سه چهار نفره کوچکی تشکیل داده اند. همهمه آن ها در راهروهای دانشکده فنی دانشگاه تهران پیچیده و شور جمع شان، حکایت از  جمع هایی متفاوت از سایر دانشجوها دارد. آن ها هر هفته در شرکت های خصوصی و یا بعضی دانشکده های سراسری دور هم جمع می شوند و به قول خودشان، «استارت آپ ویکند» برگزار می کنند.

از دخترهای چادری، تا پسرهایی با تیپ های رسمی و اسپرت، در این جمع حضور دارند. یکی از پسرهای جوان می گوید: «این رویدادها هر هفته در یک محل برگزار می شود. هیچ کار خاصی هم جز حرف زدن با هم و به اشتراک گذاشتن ایده هایمان انجام نمی دهیم. اما با همین حرف زدن ها، اتفاق های مهمی می افتد و استارت آپ هایمان را اجرایی می کنیم.»

از دل همین قرار ملاقات های هفتگی که به «استارت آپ ویکند» معروفند، تیم های برتر رویداد «سیداستارز» بیرون آمده اند. رویداد جهان سیداستارز، هر سال برای معرفی برترین تیم های استارت آپی جهانی که در مراحل اولیه راه اندازی هستند، برگزار می شود. سیداستارز بیش از 800 استارت آپ را از 35 کشور به این رویداد دعوت کرده است که برنده های آن تا به حال توانسته اند بیش از 400 دلار سرمایه گذاری جمع کنند. «اسمارت پین»، «کورتادو» و «ناملیک» سه تیم برتر این رویداد در تهران بودند.

ادوین بابویان ،جوان ده هفتادی 22 ساله، اسمارت پین را که نرم افزاری برای مدیریت از راه دور یک گلخانه هوشمند است، راه اندازی کرده است. او می گوید: «من از بچگی دوست داشتم اسباب بازی های مختلف را با هم ترکیب کنم و چیزهای جدیدی بسازم، این میل به خلق کردن، هنوز هم در من هست. برنامه نویسی و اطلاعات گلخانه ها را با جست و جو در گوگل و یوتیوب به دست آوردم اگرچه در دانشگاه نرم افزار می خوانم، اما این شبکه ها از واحدهای دانشگاهی کاربردی تر بوده اند.»

محمد و علی شاه بندی، برادران دوقلویی که با استارت آپ کورتادو، به تربه دوم رسیده اند، می گویند: «ما خیلی کافی شاپ می رفتیم، دوستان کافه دار زیادی هم داشتیم. در کار آن ها دقیق شدیم، مشکلات شان را فهمیدیم و نرم افزاری برای مدیریت از راه دور کافی شاپ طراحی کردیم. کورتادو هم نام یک قهوه اسپانیایی است که کم تر کسی آن را می شناسد.» ایده ها به همین سادگی است، اما این جوان ها از کنار کافه گردی و وب گردی به سادگی نگذشته و در مسیر استیو جابز، وارد شده اند. استیو جابز زمانی از پارکینگ خانه اش یک رابط کاربری آسان برای استفاده افراد مسن از یارانه طراحی کرد و به شرکت 500 میلیارد دلاری اپل رسید.

دیجی کالا، کافه بازار، آپارات، زودفود و نت برگ، همه از نمونه های موفق ایرانی هستند که زمانی با ایده ساده ای شکل گرفتند و حال جزء برترین و پرسودترین کسب و کارهای اینترنتی ایران هستند. کسب و کارهای استارت آپی که سال هاست در دنیا راه اندازی شده، حالا نیز چند وقتی است که در ایران پا گرفته و با حرف و حدیث های فراوان به بحث های روز مطبوعات ایران رسیده است.

سرآوا، هلدینگ بزرگی است که دیجی کالا یکی از زیرمجموعه های آن مسحوب می شود. بخش زیادی از حرف و حدیث ها، پشت سر همین هلدینگ است که صاحبان آن حاضر به مصاحبه نشدند. بخش دیگری نیز مربوط به شرکت هایی مثل راکت آلمان است که زودفود را راه اندازی کرده وعده ای با حضور آن مخالفند. اما همه این حرف ها، نشان از شکل گیری دره سیلیکونی در ایران دارد.

سیلیکونی که جوان های ایرانی حاضر در آن با لغو تحریم ها، شور دورهمی های آخر هفته شان نیز بیشتر شده است. احمد صادقیان، مدیرعامل «نت برگ» میگ گوید: «از حدود 5 سال پیش بحث استارت آپ ها در ایران مطرح شد، اما سرمایه گذاران داخلی ما اعتقادی به ورود به این حوزه نداشتند می گفتند چرا باید به چند جوان اعتماد کنیم؟ در ایران فکر می کنید باید حتما چیز قابل لمسی برای سرمایه گذاری وجود داشته باشد.

سرمایه گذاری روی یک ایده برایشان هنوز جا نیفتاده است. البته اخیرا بین سرمایه گذاران سنتی تر هم در حال جا افتادن است که دارایی لازم نیست حتما چیز قابل لمسی باشد. اما سرمایه گذاران خارجی می دانند این صنعت چقدر مهم است. با توجه به 80 میلیون نفر جمعیت ایران و کاربردی گسترده از اینترنت، موبایل و کارت های بانکی، سرمایه گذاران خارجی علاقمند هستند که به این حوزه ورود پیدا کنند.

بازار پول

سال گذشته وب سایت هفته نامه اکونومیست، برترین استارت آپ های جهانی را در 50 کشور دنیا از نظر ارزش دلاری بررسی کرد. گوگل با ارزش 410 میلیارد دلار در صدر جهان قرار داشت. در این رده بندی هم چنین مشخص شده که حداقل 30 کشور جهان، یک استارت آپ با ارزش یک میلیارد دلاری دارند. نام سه شرکت ایرانی نیز در آن فهرست قرار داشت.

150 میلیون دلار:  ارزش «دیجی کالا»؛ سعید و حمید، برادران محمدی این سایت را 10 سال پیش راه اندازی کردند. بعد از آن که دوربینی گران قیمت از بازار جمهوری ایران خریدند اما لنز آن تقلبی از آب درآمد، با قابل اعتماد نبودن خرید سنتی، به فکر راه اندازی نوع اینترنتی آن افتادند.

30 میلیون دلار: ارزش «آپارات»؛ فیلترینگ یوتیوب در ایران برای احمد شکوری مقدم، مدیرعامل سایت آپارات، سود میلیاردی به همراه داشت. این سایت با خدمات ویدئویی و مشابه با یوتیوب، رتبه 5 را از نظر تعداد بازدید و محبوبیت در بین کل سایت های ایرانی در اختیار دارد.

20 میلیون دلار: ارزش «کافه بازار»؛ این زنبیل اندرویدی که مشابه ایرانی «گوگل پلی» است، با ایده رضا محمدی، حسام میرآرمندهی، دانشجویان دانشگاه شریف شکل گرفت. آن ها بعدا «دیوار» را نیز برای خرید و فروش کالاهای دست دوم راه اندازی کردند.